Dzieje kościoła - Szafarnia

Zarys historii kościoła ewangelickiego w Szafarni

Rok 1865 - 1953

W pierwszej połowie XIX wieku licznie napłynęli do Szafarni osadnicy wyznania ewangelickiego, których w roku 1855 włączono do parafii w Nowym Mieście Lubawskim. Pierwsze wówczas dla nich nabożeństwo w lokalu zastępczym odprawił ks. Konstantin Wannovius z Lubawy. W roku 1865 wzniesiono w Szafarni ewangelicka szkołę ludową. Odrębnego kaznodzieje powołano w tej miejscowości w roku 1891. Został nim Paul Hermann Muller. W 1894 roku Szafarnia stała się samodzielną parafią. Z tej okazji dnia 17 czerwca 1894 roku przybył z Gdańska superintendent generalny ks. Gustaw Adolf Doeblin i odprawił w izbie lekcyjnej miejscowej szkoły ludowej nabożeństwo dla licznie zgromadzonych tam wiernych. W  1894 roku założono cmentarz ewangelicki. W 1895 roku w Szafarni żyje 285 ewangelików,  w Kącikach - 10, Pokrzydowie - 45, Czyste Błota - 41, Szramowo - 24, Tereszewo - ok.100, Tomaszewo powiat Lubawa - 100, Zbiczno - 260. A więc Parafia w tym czasie liczyło ok. 1000 dusz. W  marcu 1901 roku położono kamień węgielny pod budowę kościoła. Dzięki finansowemu wsparciu Bratniej Pomocy Gustawa Adolfa- Gustaw Adolf Verein budowę szybko zakończono i 20 czerwca 1902 roku mogło się odbyć poświęcenie tego obiektu sakralnego dokonanego przez ks. G. A. Doeblina.

  Fotografia kościoła oraz plebanii:  wykonana w okresie międzywojennym

Kościół z czerwonej wypalonej cegły wzniesiony w stylu neogotyckim. Wieża z zegarem zakończona smukłą iglicą osiągała 36 m wysokości. Zawieszono na niej trzy dzwony wzywające wiernych do modlitwy; podczas pierwszej wojny światowej - w roku 1917 dwa z nich władze niemieckie skonfiskowały na cele militarne. Kościół budowany był przez majstra budowlanego W. Bauer z Nowego Miasta Lub. W oknach, także w rozecie nad ołtarzem, wstawiono witraże, ufundowane przez właścicieli ziemskich L. Bibelje z Pokrzydowa i H. Borman z Bachotka. Dwa małe i okrągłe, szklane (z wizerunkiem Petrus i Johannes) na chórze pochodziły od właściciela ziemskiego W.v.D Leyen (Niedeck), który od 1921 roku patronował kościół. Świeczniki na ołtarz ofiarowało stowarzyszenie młodych kobiet z Brandenburga. Wyjątkowo szanowanym prezentem była biblia cesarzowej Auguste Victoria Friederike Luise Feodore Jenny von Schleswig-Holstein – Sonderburg- Augustenburg, małżonka cesarza Wilhelma II z jej osobistą dedykacją „ Kto ma syna Bożego, ten ma życie; kto nie ma syna Bożego, nie ma życia.” Ofiarodawca krzyża z brązu jest już nie znany. Po zakończeniu prac budowlanych drogę do kościoła wytyczała  100 m lipowa aleja wychodząca z drogi wiejskiej (która istnieje do dzisiaj).

Na fotografii: wujkowie Tadeusza Majewskiego rok 1943

Fotografia: rok 1938

Poczet duchownych ewangelickich w SZAFARNI:

1891 – 1895 ks. Paul Hermann Muller kaznodzieja pomocniczy       
1895 – 1900 ks. Paul Hermann Muller proboszcz
1900 – 1906 ks. Karl Hermann Frank Hillenberg proboszcz
1097 – 1911 ks. Johannes Bruno Haack proboszcz
1912 – 1916 ks. Albert Maecklenburg proboszcz
1916 – 1945 nie było stałego miejscowego księdza

Opiekę duszpasterską sprawowali I nabożeństwa odprawiali:

1916 – 1918 ks. Benno Max Rauch wikariusz z Brodnicy
     1918       ks. Reinhold Dieball proboszcz z Konojad         
1918 – 1922 ks. Friedrich Breithaupt dywizyjny kapelan rez.    
1922 – 1923 ks. Karl Partecke wikariusz z Brodnicy            
1923 – 1934 ks. Karl Theodor Dross proboszcz z Brodnicy
1934 – 1945 ks. Erich Birkholz proboszcz z Brodnicy    

Ostatnie ewangelickie nabożeństwo w Szafarni odprawił 14 stycznia 1945 roku superintendent i proboszcz  w Brodnicy ks. Erich Birkholz. W związku z nadchodzącym frontem wierni opuścili dotychczasowe miejsce zamieszkania i 19 stycznia 1945 roku ewakuowali się na zachód. Pozostawiony bez opieki i nieremontowany kościół uległ stopniowo zniszczeniu. Latem 1953 roku został rozebrany. Pozostał po nim pusty plac oraz aleja lipowa do niego prowadząca. Plebania służyła przez pewien czas po wojnie celom dydaktycznym - spełniała rolę szkoły. Później przechodzi w ręce prywatne zostaje odrestaurowywana i stopniowo przywraca się jej pierwotny okazały wygląd.  

Pierwsza taka inicjatywa

Leżąca w gminie Kurzętnik wieś Szafarnia miała w dniu 8 czerwca 2009 roku symboliczna uroczystość, wybiegającą poza zwykłą codzienność, było ekumenicznie i międzynarodowo.   
           
W kameralnej uroczystości odsłonięcia pamiątkowej tablicy na dawnym cmentarzu ewangelickim udział wzięli nieliczni mieszkańcy wsi, parafianie z ewangelicko- augsburskiej parafii w Rypinie, przedstawiciele władz gminnych i sołectwa oraz goście z Niemiec.

Uroczystość odsłonięcia pamiątkowej tablicy w Szafarni. W środku czyta dr Rudolf Birkholz, z lewej stoi ks. Michał Walukiewicz z parafii Ewangelicko-Augsburskiej we Włocławku, a z prawej współorganizator Tadeusz Majewski   

                                                                                                    
– Chcemy aby to miejsce symboliczne, było miejscem pamięci. Miejscem, które służy przyszłym pokoleniom, bo pamięć o przyszłości zawsze musi służyć jednemu celowi-pojednaniu, zrozumieniu, szacunkowi. Przeszłość nie sposób lekceważyć i zapomnieć, żadnego rodzaju przeszłości, a zwłaszcza przeszłości związanej z miejscem takim jak to- cmentarzem, z mieszkańcami tego regionu, z ich wiarą i życiem. Historia pokazała bardzo wyraźnie, że jeśli jakiś naród, albo społeczeństwo odcina się od swojej przeszłości, to traci wielkie bogactwo. Traci wielką szansę wykorzystania nauki poprzednich pokoleń dla swojego życia- zwracał się do zebranych ks. Proboszcz Michał Walukiewicz.  
                                                                               
– Jako ludzie wiary, jako chrześcijanie chcemy pamiętać o przeszłości, o tych którzy byli przed nami. Chcemy pamiętać o tym dla przyszłości. Chcemy, aby jak mówi psalmista- pamięć trwała na tym miejscu z pokolenia w pokolenie, abyśmy mogli kolejnym generacjom przekazywać to co ważne, to co istotne, to co służyć może wzajemnemu szacunkowi i zbudowaniu. Temu niech służy to miejsce, niech będzie świadectwem dla przyszłych pokoleń- tolerancji, wzajemnego szacunku i zrozumienia pomiędzy ludźmi różnych kultur, narodów, języków i wyznań - kończył administrator parafii we Włocławku, Lipnie i Rypinie.

Cytat - z wygłoszonego przemówienia przez dr Rudolfa Birkholza: "Przyznam, że stoję tutaj między wami z wielką radością i wdzięcznością. Kiedy byłem tutaj po raz ostatni z moim ojcem w lecie 1944 roku, jako mały chłopiec uczestniczyłem w zajęciach małej szkółki niedzielnej tutaj w kościele. Wtedy nie było to do pomyślenia, co dzieje się dzisiaj, że możemy stanąć wszyscy razem wspólnie , w otoczeniu życzliwych nam ludzi. Parafia ewangelicka, która tutaj istniała, pierwszą rzeczą jaką założyła to cmentarz.  Parafii już nie ma od pół wieku, można powiedzieć, że została rozwiana na cztery strony, a ku pamięci tych wszystkich, którzy tu kiedyś żyli" Rudolf Birkholz odczytał po polsku fragment psalmu 90- tego.

Odezwa ks. bp Michała Warczyńskiego

Opracował: Tadeusz Majewski.

materiały źródłowe - prywatne archiwum Tadeusza Majewskiego


Następne artykuły:     

budowa i dzieje szkoły w Szafarni